اهمیت کوه ها

     كوه‌ها، چه از نظر گستره‌اي كه به زمين دارند، و چه از نظر شكل، و نيز تاثير در طبيعت، از مهم‌ترين ساختارهاي كره‌ي زمين هستند. كوه‌ها يك پنجم سيماي زمين را تشكيل مي‌دهند؛ زيستگاه دست كم يك دهم از مردم جهان‌اند؛ يك سوم از مردم جهان از جنبه‌ي غذا، برق، چوب و مواد معدني به كوه‌ها وابسته‌اند؛ و نيمي از آب شيرين مصرفي مردم جهان از كوه‌ها سرچشمه مي‌گيرند.

    مطابق يك اصل بوم شناختي (ecologic) هر اندازه پستي و بلندي يا چين و شكن منطقه‌اي بيشتر باشد، «تنوع زيستي» يعني گوناگوني جانوران و گياهان آن منطقه، بيشتر خواهد بود. به اين دليل در كوه‌ها، گونه‌هاي بسيار متنوع جانوري و گياهي را مي‌توانيم ببينيم؛ پاره‌اي از گونه‌هاي گياهي در سمت سايه‌گير صخره‌ها و دامنه‌ها، و پاره‌اي ديگر در سمت آفتاب‌گير رشد مي‌كنند. پاره‌اي از آنها در ارتفاع‌هاي پايين كه گرم‌تر هستند،و پاره‌اي ديگر در ارتفاع‌هاي بالاتر كه سردتر هستند مي‌رويند. جانوران گوناگون هم با استفاده از پوشش گياهي متنوع، و در پناه امكاني كه صخره‌ها و غارهاي كوهستان براي زيست آنان فراهم مي‌سازد، جمعيت‌هاي قابل توجهي را شكل مي‌دهند. به اين ترتيب، در مجموعه‌ي كوهستان‌ها و كوه‌پايه‌ها، «گيا» (حيات گياهي منطقه = flora) و «زيا» (حيات جانوري منطقه = fauna) تنوع چشم‌گير دارد.

كوهستان، جز آن كه بستر انبوهي از گياهان و زيستگاه گونه‌هاي جانوري خاص خود است، امروزه با از ميان رفتن طبيعت دشت‌ها به دليل فعاليت‌هاي كشاورزي و صنعتي و شهرسازي، به پناهگاه پاره‌اي از گونه‌ها كه از دشت‌ها رانده شده‌اند، بدل گشته است. در سرزمين‌هايي كه پيشينه‌ي تمدني ديرين دارند - مانند ايران - طبيعت بكر معمولاً فقط در كوه‌ها باقي مانده است، زيرا دشت‌ها از قرن‌ها پيش مورد بهره‌برداري سنگين انسان بوده است. براي مثال، در ايران جنگل را فقط در كوه‌ها مي‌توان يافت، و در نواحي هموار جز چند «لكه‌»ي كوچك، چيزي از جنگل باقي نمانده است.

كوه‌ها، برج‌هاي آب

كوه‌ها، سدهايي هستند در برابر جريان هواي كره‌ي زمين، هوا و رطوبتي كه در آن است، در برخورد با كوه به بالا رانده و در نتيجه سرد و متراكم مي‌شود. در اين حال، امكان بارش باران و برف فراهم مي‌شود. بارش‌ها يا از شكاف‌ها و حفره‌هاي كوهستان به عمق زمين نفوذ مي‌كنند - و به اين ترتيب از تبخير شدن درامان مي‌مانند و در پايين دست ظاهر مي‌شوند - يا به شكل برف ذخيره مي‌شوند و از محل اين ذخيره، امكان جريان يافتن پيوسته‌ي جويبارها و رودها فراهم مي‌آيد. اگر كوه‌ها نبودند، در سرزميني مانند ايران، بارش از آن چه كه هست كم‌تر مي‌شد و در تابستان‌ها هيچ روانابي نداشتيم. بنابراين مي‌توان گفت كه كوه‌ها، برج‌هايي هستند كه آب را ذخيره مي‌كنند و در طول سال، دامنه‌ها و كوه‌ پايه‌ها و دشت‌ها را با جريان «كنترل شده»‌ي آب سيراب مي‌سازند.

 

 

كوه‌ها، سرچشمه‌ي رودها و سرمنشاء تمدن

       بسياري از تمدن‌هاي جهان، در كناره‌ي رودخانه‌هايي كه از كوه‌ها سرچشمه مي‌گيرند، پديد آمده‌اند؛ تمدن «ميان رودان» (بين‌النهرين) كه از قديمي‌ترين تمدن‌هاي جهان است، در كناره‌هاي دجله و فرات شكل گرفت. در مرزهاي كنوني ايران، تمدن بزرگي كه در سيستان وجود داشته و بقاياي آن به نام «شهر سوخته» معروف است، در كناره‌هاي رود هيرمند - و تمدن تازه كشف شده‌ي جيرفت در كناره‌هاي هليل رود شكل گرفته بودند. منشا تمامي آب‌هاي جاري و بخش عمده‌اي از آب‌هاي زيرزميني ايران، كوه‌ها هستند و به اين دليل زندگي در اين سرزمين به طور كلي مديون كوه‌ها است. در ديگر نقاط جهان هم، رودهايي كه از كوه‌ها سرچشمه مي‌گيرند، آباداني و بركت را براي دشت‌ها به ارمغان مي‌برند. براي نمونه مي‌توان از رود زرد در چين و رودخانه‌ي گنگ در هند نام برد كه از كوه‌هاي هيماليا سرچشمه مي‌گيرند، يا رود سند در پاكستان كه از كوه‌هاي قراقوروم جاري مي‌شود، و رود راين در اروپا كه از كوه‌هاي آلپ سرچشمه مي‌گيرد.

كوهستان، خاستگاه فرهنگ و تنوع فرهنگي

سرزمين‌هاي كوهستاني، كم و بيش به صورت جدا از يكديگر و دور از دشت‌ها، حامل فرهنگ‌هاي گوناگوني هستند كه در گذر طولاني زمان به دست قوم‌ها و گروه‌هاي انساني مختلف پديد آمده‌اند. رنگارنگي تمدن‌ها و جلوه‌هاي چشم‌گير زيست انساني، تا حد بسياري نتيجه‌ي تنوع فرهنگي شكل گرفته در كوهستان‌ها است.

كوه‌ها حدود دو سوم سطح ايران را دربرمي‌گيرند (حدود 86 ميليون هكتار كوه‌هاي مرتفع و 30 ميليون هكتار كوه‌پايه‌ها و تپه‌هاي مرتفع)، و تقريباً نيمي از روستاهاي كشور كه محل بيشتر فعاليت‌هاي كشاورزي و دام‌پروري هستند، در نواحي كاملاً كوهستاني قرار دارند. شيوه‌هاي متفاوت زندگي در كوهستان و دور بودن محل‌هاي زندگي كوه‌نشيني از يكديگر و دسترسي دشوار به آنها، موجب شكل گرفتن فرهنگ و آداب گوناگون شده است. در ايران، بسياري از زبان‌ها و نيم‌زبان‌ها و گويش‌ها، آوازها، گوشه‌هاي موسيقي، رقص‌ها، شيوه‌هاي معماري و دست بافت‌ها (فرش، گليم، و ...) خاستگاه كوهستاني دارند.

يكي از شيوه‌هاي جالب توجه زيست انساني كه پيوند تنگاتنگي با كوهستان دارد، زندگي عشايري است. اين شيوه، بيش از هر جاي ديگر جهان، در ايران متداول بوده است، و نمونه‌ي استفاده‌ي هوشمندانه و كم و بيش «پايدار» از مرتع‌هاي كوه و دشت است. البته امروزه، با افزايش جمعيت انساني و زياد شدن تعداد دام‌ها، ساخت و ساز در مسيرهاي «ييلاق - قشلاق» و نيز الزام‌هاي زندگي نوين، ديگر زندگي عشايري به شكل گذشته نمي‌تواند دوام آورد. اما، مي‌توان از زيست‌ِ سازگار با طبيعت كه ايل‌ها و طايفه‌هاي عشايري در گذشته داشتند، درس‌هاي ارزنده‌اي براي زندگي امروزين گرفت. از دستاوردهاي هنري عشاير ايران، مي‌توان به قالي‌ها و گليم‌هاي دست بافت ايل قشقايي (ايل بزرگي كه طول مسيرهاي ييلاق - قشلاق آن چندصد كيلومتر بوده است) اشاره كرد. اين دست بافته‌ها به دليل محيط‌هاي متنوع زندگي كه آفرينندگان آن داشته‌اند، و به خاطر برخورداري آنان از طبيعت رنگارنگ و پرجلوه‌ي كوه‌ها و كوه‌پايه‌ها، چنان تنوعي در طرح‌ها و چنان سرزندگي در رنگ‌ها و اصالت در مواد اوليه دارند كه موجب شهرت بي‌نظير آنها در جهان شده است.

كوه‌ها، الهام بخش شاعران و نويسندگان و عارفان بوده، و موضوع بسياري از اسطوره‌ها و داستان‌هاي دلكش، با كوه ارتباط دارد. براي نمونه، مي‌توان به داستان زندگي زال پدر رستم - معروف‌ترين پهلوان اسطوره‌اي ايران- اشاره كرد كه در كوهستان بزرگ شد، و سيمرغ پرنده‌ي افسانه‌اي كه ياور فرهيختگان است- و آن هم مطابق داستان‌هاي ايراني در كوه مي‌زيد - از زال مراقبت كرد، و بعدها چندبار به رستم ياري رساند. داستان پركشش ديگر، اسطوره‌ي آرش كمان‌گير است كه پرتاب تير سرنوشت‌ساز او از فراز البرز كوه (يا دماوند) مرز كشور ايران را با توران تعيين كرد.

در بسياري از دين‌ها و باورها، كوه‌ها مكان‌هاي پاكيزه و مقدس به شمار مي‌روند. در باورهاي كهن ايراني، مهر يا ميترا فرشته‌ي روشنايي و نگاهبان عهد و پيمان، همچنين آناهيتا فرشته‌ي نگاهبان آب، در كوه جايگاه دارند. پيدا است كه آب خيز بودن كوه‌ها، در سرزمين كم آب ايران جايگاه پرارجي را به آنها بخشيده است.

كوه‌ها، تفرج‌گاه‌هاي بي‌مانند

      از ديرباز، انسان‌ها براي بهره‌مند شدن از هواي فرح‌بخش و تماشاي گل و گياه و شنيدن نواي دلكش رودها، به كوه مي‌‌رفته‌اند. فردوسي مي‌گويد:

كنون خورد بايد مي‌خوش گوار                                  كه مي‌ بوي مشك آيد از كوهسار

هوا پرخروش و زمين پر ز جوش                              خنك آن كه دل شاد دارد به نوش

همچنين، براي دور كردن اندوه و راندن بي‌قراري به كوه‌پيمايي مي‌پرداخته‌اند؛ نظامي در داستان خسرو و شيرين مي‌گويد كه فرهاد از دل تنگي راه كوه و دشت را پيش گرفت:

گرفته كوه و دشت از بي‌قراري                                 وزو در كوه و دشت افتاده زاري

نيمايوشيج، شاعر بزرگ معاصر در چندين شعر به توصيف كوه‌ها و كوه‌پيمايي مي‌پردازد و از عشق خود به كوهستان و مردم كوه‌نشين سخن مي‌گويد. او شعر معروف «افسانه» را از «دره‌اي سرد و خلوت» و با توصيف بادِ سر كوه «نوبن» كه زبان به سخن مي‌گشايد، آغاز مي‌كند.

امروزه، بخش مهمي از اوقات فراغت انسان‌ها، به گردش در طبيعت و انجام وزش‌هايي كه در محيط‌هاي طبيعي انجام مي‌شوند، اختصاص دارد. پياده‌روي در كوهستان و نيز كوه‌نوردي جدي از مهم‌ترين تفريح‌ها و ورزش‌هاي طبيعي هستند. در كشور اتريش حدود ده درصد مردم به كوه‌نوردي مي‌پردازند، و در ايران، هر هفته در روزهاي تعطيل صدها هزار نفر براي كوه‌گردي يا كوه‌نوردي به كوهستان مي‌روند. نه تنها كساني كه رشته‌ي ورزشي مورد علاقه‌شان، كوه‌نوردي است، بلكه افرادي كه به ورزش‌هاي ديگر - مانند فوتبال، كشتي، دو و ميداني - هم مي‌پردازند، براي افزايش ظرفيت ششي و تقويت ماهيچه‌هاي پا و تواناتر شدن قلب خود، كوه‌پيمايي مي‌كنند.   آرامشي كه با تماشاي چشم‌اندازهاي پرشكوه كوهستان و غرقه گشتن در زيبايي و سكوت آن به دست مي‌آيد، براي انسان پركار امروزين كه در فضاهاي تنگ و پر سر و صدا كار مي‌كند، نعمتي بزرگ و باارزش است.

از کوه چه می دانید؟

  ممکن است که این حرکات نا موزون که کوه ها مانع از بروز آن است به خاطر جاذبه نیرومند ماه باشد که می تواند در پوسته زمین جذر ومدی مانند آنچه در دریا رخ میدهد ایجاد کند و همواره در حرکت و اضطراب باشد. ولی مانع از بروز این نوع از حرکات نا موزون،همان کوه است زیرا کوه ها در حقیقت حکم یک زره محکم فولادین را دارند که دور تا دور زمین را احاطه کرده و با توجه به ارتباط و پیوندی که از زیر به هم دارند یک شبکه نیرومند کل زمین را نپوشانده بود و پوسته روی زمین از یک قشر نرم و لطیفی مانند خاک وشن تشکیل شده بود به آسانی تحت تاثیر جاذبه نیرومند ماه واقع شده و حرکات نا موزونی مانند جزر و مد دریاها را در آن به وجود می آورد با اینکه قشر محکمی پوسته زمین را پوشانده ، باز هم حرکات خفیف در آن پیدا میشود و هر بار حدود 15 سانتیمتر پوسته زمین به تدریج بالا وپائین میرود .

   عامل این لرزشها مواد مذابی است که هسته مرکزی زمین را تشکیل می دهد و در دل زمین مملو از گازهای مترا کمی است که با شدت هر چه تمام تر بر آن فشار وارد میکند زلزله های جبران ناپذیری که خسارت های جبران ناپذیری به وجود می آورد به عقیده گروهی از دانشمندان نتیجه حرارت مواد مذاب و گازهای درونی است که با شدت خارج میشوند در این صحنه متلاطم یگانه عاملی که مانع متلاشی شدن قطعات زمین میشود همان کوههاست . ریشه های کوه های سنگین که در اعماق زمین فرو رفته وقطعات زمین را در بر گرفته ، آن ها را به هم اتصال میدهد وبسان میخ ها که قطعات تخته را به هم متصل میسازد و از انفکاک وجدایی آن جلو گیری میکند قطعات زمین را از تفریق وپاشیدگی باز میدارد شاید

   آیه (والجبال اوتادا )(کوه هارا میخ های زمین قرار دادیم ) اشاره به همین حقیقت باشد که بیان گردید .
امیرمومنان در ستایش و بیان عظمت کاخ آفرینش چنین میفرماید (و وتد بالصخور میدان ارضه )(و به وسیله کوه ها اضطراب و لرزش زمین را به آرامش تبدیل کرد )
و در جای دیگر می فر ماید (و عدل حرکتها بالسیارات من جلا میدها)(وحرکات زمین را با صخره های عظیم و قله کوه های بلند نظم داد)
علامه طباطبایی(ره)مینویسد .این که کوه ها را میخ خوانده ،شاید به این علت بوده که پیدایش کوه هایی که روی زمین است از عمل آتشفشان های تحت الارض است که یک نقطه از زمین را می شکافند و مواد مذاب زمینی از آن فوران میکند و به اطراف آن نقطه میریزد و به تدریج اطراف آن نقطه بالا می آید تا به صورت میخی که روی زمین کوبیده باشنددر آید و باعث سکون وآرامش فوران آتشفشان و نوسان زمین از بین برود
 در مجمع البیان آمده است که خداوند متعال می توانست با چیزی غیر از کوه ها زمین را در مقابل زلزله حفظ کند ،ولی کوه ها برای درک مردم مناسب تر ند و توجه و دقت آنان را به خود جلب میکنند

 در آیه (الم نجعل الارض مهادا )آیا زمین را بستر قرار ندادیم ؟قران،زمین را به گهواره ای تشبیه نموده که قطعات آن به وسیله کوه ها –که بسان میخ اند –به هم پیوسته اند و سنگینی انها باعث اعتدال حرکات آن شده است ،به طوری که در عین حرکت آرام است ،
  و در ایه بعدش (والجبال اوتادا)ضمن تشبیه کوه ها بخ میخ،به ریشه های آنها اشاره می نماید و این نیز از آیات علمی و اعجاز قرآن است زیرا تا یک قرن پیش دانشمندان کوه ها را توده های سنگی عظیمی می پنداشتند که مانند تپه های مصنوعی روی زمین ریخته شده اند

  ولی دانشمندان اخیرا پی برده اند که قسمت عمده هر کوهی ،زیر سطح زمین قرار دارد چنان که( ژرژگاموف )استاد دانشگاه واشنگتن مینویسد نظریه سطحی بودن کوه ها در زمین شناسی، یک قرن پیش ،از نظریه های عمومی بوده و اخیرا به این موضوع پی برده اند که بخشی از هر کوه زیر سطح آن قرار دارد  در حالی که قرآن چهارده قرن پیش،پرده از این راز بزرگ برداشته و کوه ها را میخ های زمین معرفی کرده است زیرا این که خداوند کوه ها را میخ های زمین قرار داده برای این است که اجزائش در حال حرکت از هم متلاشی نشوند اما دلیل این که کوه ها میخ های زمین اند که آن را به صورت مهد(پرورشگاه )کامل در آورده اند فعل (جعل، قرار دادن)اشعار بر این دارد که زمین با میخکوب شدن به وسیله تکوین مستمر کوه ها ،از اضطراب و زلزله ها و انفجار ها به سکون گرائید وقسمت های درونی (مواد مذاب )و قشر های بیرونی و آب و هوا که پیوسته در هم می آمیخت و تغییر مکان میداد مانند قطعات جدائی بود ،به هم متصل شد و با فشرده شدن مواد رسوبی که پایه نخستین کوه ها میباشد هر قسمت و قطعه ای از طبقات آن ،در جای خود قرار گرفت و سطح زمین را از فشار انفجارهای درونی و زلزله های همیشگی باز داشت و اگر این فشار به هم پیوستگی کوه ها نبود که مانند ته میخ ها در درون زمین پرچ شده و از بعضی قسمت های زمین سر برآورده ،زمین به صورت مهد آسایش و پرورش کنونی در نمی آید

ساختمان کوهستانها

    گاهي، هنگاميکه يک صفحه به درون جبه فرو مي رود، يک قاره و يا قسمتي کوچک تر را با خود  مي کشد.همانطور که گفته شد پوسته قاره اي ضخيم تر و سبک تر از آن است که به درون زمين فرو رود. اما ممکن است با صفحه هاي ديگر برخورد کند. برخورد صفحه ها با يکديگر اغلب رشته کوه هاي عظيمي را در وسط قاره ها ايجاد مي کند. براي مثال هيماليا زماني شکل گرفت که دو صفحه قاره اي با يکديگر برخورد نمودند. مجموعه رويدادهايي که در طي تشکيل يک رشته کوهستان رخ مي دهد را اروژني يا تشکیل کوه مي گويند. اروژني شامل بلند شدن و مرتفع شدن کوه ها، تا شدن و چين خوردگي سنگها، فعاليتهاي آتشفشاني و شکل گيري پلاتونيک ها و سنگهاي دگرديس که هنگام برخورد صفحه ها ايجاد مي شوند،    مي باشد. سالها پس از اينکه کوهستانها بر اثر فرسايش ناپديد شدند، زمين شناسان همچنان مي توانند تغييراتي را که اروژني در سنگها به وجود مي آورد مشاهده کنند. Orogeny

کوه

  زمینی نسبتاً بلند است که در یک منطقه گسترده ‌است و عموماً بلندتر و شیب‌دارتر از تپه است. . اما منظور از مرتفع تر چیست ؟ می توان ارتفاع بیش از 1000 تا 1500 متر از سطح دریا را کوه نامید . تعریف های دیگری نیز در مورد ارتفاع و کوه وجود دارد از جمله ای تعریف ها می توان اشاره کرد به: زمینی که نسبت به پیرامون خود به طور مشخصی برجسته تر بوده ودارای دامنه های شیب دار می باشد و ارتفاع ان نسبت به زمین های اطراف بیش از 600 متر باشد .

به طور کلی کوه ها به سه شکل بوجود می ایند : بر اثر چین خوردگی سطح زمین ، بر اثر فرسایش ، بر اثر فعالیت های آتشفشانی .

کوه‌ها

۵۲٪ آسیا،

۳۶٪ آمریکای شمالی،

۲۵٪ اروپا،

۲۲٪ آمریکای جنوبی،

۱۷٪ استرالیا

و ۳٪ آفریقا

را پوشانده‌ اند و روی هم رفته ۲۴٪ خشکی‌های زمین را شامل می‌شوند یعنی یک پنجم سطح زمین . اما از هر ۱۰ نفر یک نفر در کوه‌ها زندگی می‌کند. همه رودخانه‌های مهم جهان از کوه‌ها سرچشمه می‌گیرند و بیش از نیمی از آبی که انسان‌ها نیاز دارند از کوه‌ها به دست می‌آید. به سرزمینی که کوه فراوان داشته باشد کوهستان یا کوهساران گفته می‌شود. به زجیره‌ای از کوه‌های به ‌هم ‌پیوسته. رشته‌کوه گفته می‌شود.

کــــــوه ها و کــــــوه نوردی

  لذت کوه و کوه نورد:
 دیدن تصاویری از کوه ها و کوهنوردانی که در شرایط دشوار به مناطق مرتفع می روند ، بسیار لذت بخش است ، و صعود هر قله ایی به خصوص قله های بلند غرور ملی ایجاد می کند و توانایی فرد و به طبع کشورش را به رخ می کشد ، همانند سایر ورزش ها ولی در کوهنوردی حرف از صعود قله است ، در ضرب المثل ها هر کار دشواری که پیش رو می باشد می گویند مگر می خواهی از کوه بالا بروی ، مثال کوه و صعود از کوه ماندنی است ، همانند استواری خود کوه . اما قدم گذاشتن در این مسیرها ،  نیازمند شناخت کوهها و توانایی جسمانی و روحی کوهنوردانی است که در این مناطق فعالیت می کنند ، در خصوص شناخت کوه ها کتاب های زیادی در اختیار نداریم ، و لزوماً کتاب جامعی که بتواند به تمام کوه ها بپردازد یافت نخواهد شد .
در حال حاضر دنیای دیجیتال به ویژه دنیای وبلاگ نویسی بخشی از رسالت اطلاع رسانی و تولید دانش را به عهده می گیرد .کوهنوردی هم به طبع چون اکثریت کسانیکه به کوه و طبیعت علاقمند هست از قشر تحصیل کرده جامعه هستند بی شک از این بستر پاک کوهستان خواهند نوشت .
راجع به خود کوه و کوهنوردی مطلبی را به همین نام تقدیم حضورتان می کنم . امیدوارم که براتون مفید باشه ... 

 

کوهها و کوهنوردی :
 کوهها از دیرباز و از آغاز پیدایش بشر برروی زمین، مورد توجه او قرار داشته اند. به واسطه ی ویژگیهای منحصر بفرد آنها، بسیاری از تمدنهای بزرگ بشری در بستر همین کوهها شکل گرفته اند. کوه و کوهستان که از آن به عنوان مادر طبیعت یاد می شود، ارمغان آور نعمتهای بسیاری برای بشر بوده و هستند. همچنین، به واسطه ی همین ویژگیها، بشر تعامل خاصی با کوهستانها داشته است؛ این تعامل حتی پا را فراتر از زندگی معمولی بشر نهاده، تا جایی که بسیاری از همین کوهها، برای مردمان آن منطقه نوعی حالت تقدس یافته اند که این همه نشان دهنده ی اوج تعامل انسان با محیط خویش و از جمله کوهستانها می باشد.

کوهها به واسطه ی ساختار و شکل ویژه ی خود، با وجود آبشارها، دیواره های عظیم، برف و یخ، طبیعت خاص خویش و شرایطی که بر آنها حکمفرماست، دارای هیبت و شکوه می باشند و بعضا به واسطه ی غیر قابل دسترس بودنشان، نوعی اسرار آمیز بودن و رمزآلود بودن را به همراه داشته و بشر از ابتدا، سعی در شناخت هرچه بیشتر این پدیده داشته است. تلاشهای بسیار و گاها حیرت آور محققان و کاشفان درچند قرن اخیر در این کوهها، خود گویای این حقیقت می باشد.

همچنین، کوهنوردی، به عنوان یک فعالیت بشری، با ابعاد چند گانه ی خاص خویش و با تاریخ کوتاه اما پرفراز و نشیب خود، نمایانگر جلوه ی جدیدی ازین تعامل می باشد. در این میان، با پیشرفت تکنولوژی، هم کوهنوردی و هم علم جغرافیا و ناوبری ، گسترش بسیاری یافته اند و امروزه کوهها از زوایای مختلفی مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. با این حال، جغرافیا و بالاخص کوهستانها میتوانند از زاویه ی نگاه کوهنوردی مورد بررسی قرار گیرند. از دیدگاه کوهنوردی ، کوه سرشار از عشق و امید است ، احساسات به غیر از شناخت سنگ و صخره دخیل می شود ، انگیزه صعود مستلزم همگرایی کوه و کوهنورد می شود و در اینجاست که کوهنورد برای هر صعودش اذن صعود می گیرد ، گفتمان بین کوه و کوهنورد و نجواهای درونی کوه نورد با کوه اوج عرفانی قضیه شکل می گیرد و این می شود که شیفته کوه می شود و گویا کوه هم دوست کوهنوردی است ، گاهی مشکلات برای تقویت کوهنوردی در پیش پایش نهاد می شود و زمانی هوا در ارتفاعات آفتابی و لذت بخش می شود . مجموعه تمام این ها با هم شناخت ایجاد می کند ، شناخت خالق ، شناخت توانایی ها و شناخت اینکه فقط دل بسپاری به کوه ....

فواید کوه ها در قرآن

  
   اولین پناهگاهی که انسان ها در طبیعت یافتند، غارها بودند. خصوصیت مهم غارها و شکاف های داخل کوه ها این است که در فصل تابستان خنک و در فصل زمستان گرم و مناسب برای زندگی می باشند. انسان ها قبل از آنکه خانه سازی را یاد بگیرند، به داخل غارها پناه می بردند. اکنون نیز در مواقع بحرانی، کوه ها پناهگاه های بشری به حساب می آیند.

  در آفرینش هر چیزی حکمتی نهفته و خداوند هیچ چیزی را بیهوده و باطل نیافریده است. کوه ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند و آفرینش آن ها دارای فوایدی برای زمین است.

     کوه ها همچنین باعث گیر افتادن ابرها و تجمع آن ها در یک منطقه می شوند و بعد از اینکه ابرها، باران یا برف خود را فرو ریختند، به روش های مختلف آن ها را در خود ذخیره می کنند. آن ها با قدرت ذخیره کنندگی و همچنین قدرت پس دادن آب به صورت آرام و منظم، باعث ایجاد نظم و تعادل در زندگی تمامی جانوران می شوند

        یكى از فواید مهم كوه ها، «تأثیر آن ها در آرامش زمین» است و در زمین كوه هایى افكند تا شما را نلرزاند و جایگاه شما آرام باشد (لقمان، 10 )
   آیا زمین را محل آرامش (شما) قرار ندادیم و كوه ها را میخ هاى زمین ؟ میخ معمولا براى محكم كردن قسمت هاى مختلف درها، صندوق ها، كشتى ها و مانند آن، یا براى نگهداشتن چادرها در برابر وزش بادها، مورد استفاده قرار مى گیرد، بنابراین تعبیرمیخ براى كوه تعبیر جالبى است. چنان كه حضرت على(علیه السلام) در خطبه اول نهج البلاغه مى فرماید:  یعنى لرزه و اضطراب و میل زمین به این طرف و آن طرف را با صخره ها (كوه ها) میخكوب كرد.
از نظر دانشمندان نیز ثابت شده است كه:

الف : كوه ها مایه آرامش زمین در برابر جاذبه ماه و خورشید

   كوه ها در حقیقت حكم زره فولادین را دارند كه دور تا دور زمین را احاطه كرده، و با توجه به ارتباط و پیوندى كه در اعماق زمین به هم دارند، یك شبكه نیرومند سرتاسرى را تشكیل مى دهند و اگر چنین نبود و سطح زمین را خاك هاى نرم پوشانده بود به آسانى تحت تأثیر جاذبه نیرومند ماه قرار مى گرفت و جزر و مد در خشكى ها مانند جزر و مد در دریاها همه چیز را به لرزه درمى آورد و اضطراب و حركت و لرزش در طول شبانه روز بر سطح زمین حكم فرما بود و هر ساختمانى را ممكن بود ویران كند. جاذبه خورشید نیز، جزر و مدى هر چند خفیف تر به وجود مى آورد و اگر ماه و خورشید در مسیر خود در یك سو واقع شوند و این دو جاذبه در یك جهت قرار گیرند، این حركات به مراتب قوى تر و شدیدتر خواهد شد; ولى وجود كوه هاى محكم، این جزر و مدها را به حداقل مى رساند، چنان كه قرآن مى گوید   : كوه ها میخ هاى زمین اند و آن را از لرزشها حفظ مى كنند.

ب:كوه ها تنظیم كننده حركت و سرعت زمین مانند چرخ لنگر

   بعضى از دانشمندان در رابطه با كوه هاى زمین معتقدند كه: كوه ها در برابر نوسانات فشار زمین، حكم «چرخ لنگر» را دارند كه جلو تغییر سرعت را مى گیرد. توضیح این كه: منظور از «چرخ لنگر» همان چیزى است كه در كلیه وسایلى كه حركت دورانى مشابه دارند، به صورت چرخ سنگینى به نام چرخ طیار یا چرخ لنگر، روى محور آن نصب مى كنند تا سرعت آن را تنظیم كند، فى المثل اگر فشارى از خارج، بر روى آن وسیله كه حركت دورانى دارد وارد شود و ناگهان فشار قطع گردد، آن وسیله با یك جهش به جلو مى پرد، و ضربه اى بر آن دستگاه وارد مى كند، اما اگر چرخ لنگر بر آن نصب گردد آن فشار را در خود ذخیره كرده و تدریجاً باز مى دهد بى آن كه ضربه اى بر آن دستگاه وارد شود.این از یك سو، از سوى دیگر طوفان هاى وحشتناك، گاه در جهت مخالف یا موافق زمین می وزد و مى تواند روى حركت آن اثر بگذارد ... وقتى فشار طوفان فرونشست، تبدیل به یك شتاب مى شود كه ضربه اى سخت بر همه موجودات روى زمین وارد مى سازد، و همه چیز را در هم مى ریزد، ولى وجود كوه ها حركت متوازن زمین را حفظ مى نماید، و به تعبیر قرآن مانع لرزشها (و به هم خوردن آرامش)        +مى گردد.

پ : كوه ها مانع جدا شدن و متلاشى شدن قطعات زمین

    یكى از عوامل حركات ناموزون زمین مواد مذابى است كه هسته مركزى زمین را تشكیل مى دهند، و دل زمین مملوّ از گازهاى متراكمى است كه باشدت هر چه تمامتر بر آن فشار مى آورد، به عقیده گروهى از دانشمندان، زلزله هاى خطرناكى كه ضررهاى جبران ناپذیرى به وجود مى آورند، نتیجه عمل حرارت و گازهاى درونى زمین است كه با شدت خارج مى شوند. افزون بر آن به نظر برخى از دانشمندان، عمده كوه هایى كه در روى زمین است، بر اثر فوران آتش فشان و خارج شدن مواد مذاب زمین و انباشته و منجمد شدن آنان به وجود آمده، و به صورت میخى كه در روى زمین كوبیده باشند، در آمده، كه این امر موجب سكون و آرامش آتش فشان هاى زیرزمین، و رفع اضطراب زمین شده است،

ت-کوه ها، پناهگاه هایی برای انسان ها

«وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْجِبالِ أَکْنانًا»؛ «و از کوه‏ ها پناهگاه ‏هایی برای شما قرار داد».(نحل 81)

اولین پناهگاهی که انسان ها در طبیعت یافتند، غارها بودند. خصوصیت مهم غارها و شکاف های داخل کوه ها این است که در فصل تابستان خنک و در فصل زمستان گرم و مناسب برای زندگی می باشند. انسان ها قبل از آنکه خانه سازی را یاد بگیرند، به داخل غارها پناه می بردند. اکنون نیز در مواقع بحرانی، کوه ها پناهگاه های بشری به حساب می آیند.

کوه هایی که در سراسر جهان پراکنده اند، شرایط زندگی را بر روی زمین مساعدتر می کنند؛ برای مثال آن ها با قرار گرفتن در جلوی دریاها و مناطق رطوبت خیر، مانع از فرار ابرها و باعث ریزش باران که سرچشمه زندگی است، می شوند و یا در مناطق گرم، باعث ایجاد مناطق خنک و ییلاقی می گردند؛ گاهی نیز جلوی بادهای مناطق سرد و قطبی را می گیرند. همه این ها سبب می شود که مناطق بسیار وسیعی روی زمین شرایط مناسب زندگی را پیدا کنند و در اصطلاح به صورت پناهگاه هایی برای زندگی انسان ها در بیایند.(1)

ج-انتقال آب در کوه ها

«وَ هُوَ الَّذی مَدَّ اْلأَرْضَ وَ جَعَلَ فیها رَواسِیَ وَ أَنْهارًا وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فیها زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهارَ إِنَّ فی ذلِکَ َلآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»؛ «و او کسی است که زمین را گسترد و در آن کوه ‏ها و نهرهایی قرار داد و در آن از تمام میوه ‏ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه) شب را بر روز می ‏پوشاند؛ در این ها آیاتی است برای گروهی که تفکر می ‏کنند».(رعد-3)

اگر همه جای زمین مسطح بود، حرکت آب ها و نقل و انتقال آن ها چقدر مشکل و مستلزم چه مشتقات و هزینه هایی می بود، زندگی در روی زمین مرهون وجود آب است و حرکت دائمی آب ها مرهون وجود کوه ها هستند. اگر کوه ها نبودند، همه جای زمین به باتلاق تبدیل می گردید؛ زیرا آب ها از این تلاطم و جنب و جوش دائمی می افتادند.

«وَ أَلْقی فِی اْلأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمیدَ بِکُمْ وَ أَنْهارًا وَ سُبُلاً لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ»؛ «و در زمین، کوه ‏های ثابت و محکمی افکند تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد و نهرها و راه ‏هایی ایجاد کرد تا هدایت شوید».(نحل 15)

کوه ها مخازن بزرگ ذخیره آب هستند؛ چه از نظر برف، چه از نظر یخچال های طبیعی، چه منابع آب درون کوه ها، منابع زیر کوه ها و ... . به همین خاطر است که در این آیه شریفه پس از نام بردن از کوه ها، بلافاصله به نعمت وجود نهرها اشاره شده است.

کوه ها همچنین باعث گیر افتادن ابرها و تجمع آن ها در یک منطقه می شوند و بعد از اینکه ابرها، باران یا برف خود را فرو ریختند، به روش های مختلف آن ها را در خود ذخیره می کنند. آن ها با قدرت ذخیره کنندگی و همچنین قدرت پس دادن آب به صورت آرام و منظم، باعث ایجاد نظم و تعادل در زندگی تمامی جانوران می شوند.

1. ر.ک: حمیدی، قرآن و طبیعت، ص 154ـ151؛ قرآن و اسرار آفرینش، جعفر سبحانی، ص 119 ـ 116؛ نجفی، مطالب شگفت‌انگیز قرآن، ص 36 ـ 34.

مقصود قرآن از اينكه كوه‌ها همچون ميخ هستند چيست؟   کلیک کنید

---

پ ن :

برای آگاهی بیشتر به منابع زیر رجوع کنید  :

تفسیر المیزان، علامه طباطبایى(رحمه الله)، ج 20، ص 276،

الدرّالمنثور، جلال الدین سیوطى، ج 8، ص 462،

سوره :نحل، 15 و 81 / انبیاء، 31 / نازعات، 32 / فاطر، 27 / فصلت، 10 و...

قاموس قرآن، سید على اكبر قرشى، ج 2، ص 7،

نهج البلاغة، ترجمه دكتر سید جعفر شهیدى، ص 81،

پیام قرآن، آیة الله مكارم شیرازى و دیگران، ج 8، ص 162،

ارسال پیام

اکوسیستم کوهستان و اهمیت آن

    تعریف اکوسیستم یا زیست بوم:

    به کلیّه عوامل موجود در یک محیط که در کنار هم قرار گرفته و بر یکدیگر تاثیر گذاشته و شرایط ویژه ای را بوجود میآورند، اکوسیستم میگویند. این عوامل ممکن است خاک ، سنگ ، آب ،  هوا ، نور ، گیاهان ، حشرات ، موجودات زنده وانسان باشد.

    اکوسیستم ها بردونوع تقسیم میشوند

1- اکوسیستم های خشکی ( مانند اکوسیستم کوهستان ، جنگلها، مراتع ، کویرها ، دشتهاو... ).

 2- اکوسیستم های آبی (مانند اقیانوسها ، دریاها ، دریاچه ها، رودخانه ها، مناطق ساحلی و مرطوب مثل باتلاقها، تالابها و...) .

 

    اکو سیستم کوهستان:

    اما ما ازمیان اکو سیستمها، اکوسیستم های خشکی و از میان اکوسیستمهای خشکی نیز، اکوسیستم کوهستان و راهکارهای حفاظت از آن را برای پایان نامه خود برگزیده ایم که امیدواریم مثمر ثمر باشد.

    مهمترین ویژگی اکوسیستم کوهستان وجود ارتباط پیچیده و گره خورده بین تمام عوامل تشکیل دهنده آن میباشد. این تاًثیر پذیری عوامل از هم دیگر بقدری زیاداست که کوچکترین تغییر در وضعیت یکی از عوامل آن ، بر سایرین اثر گذاشته و کل سیستم را تحت تاًثیرقرارداده و اکو سیستم را به هم میزند. ولی آنچه که همگان باید بدانند این است که دخل وتصرف نا آگاهانه در هر یک از آنها و بهم زدن هر کدام از این اکوسیستم ها باعث بهم ریختن سیر طبیعی کره زمین شده و به زندگی تعداد بیشماری از میکرو ارگانیزم های موجود و میلیونها جانداران قابل رؤیت و همچنین به زندگی خود انسانها لطمات جبران نا پذیری خواهد زد. دراین جا بحثی بوجود میآید که آیا با این حساب از منا بع طبیعی استفاده بشود یا نه ؟ واگر قرار باشد استفاده بشود چگونه باید باشد ؟  بلی هیچ شکی نیست که بشر از منابع طبیعی که برای او آفریده شده میتواند استفاده کند، ولی بنفع همگان و طوری استفاده کند که بتواند ضمن بهره برداری از آن منابع در زمان حال ، برای استفاده در آینده نیزامکان داشته باشد.

 

    اهمیت کوهها  : 

    قبل از آنکه برنامه ای برای حفاظت  و صیانت از کوهستانها داشته باشیم و بخواهیم اجرای صحیح آنرا بر همگان توصیه نمائیم ، نخست بهتر است به اهمیت کوهها پی ببریم و بدانیم چیزی را که میخواهیم حفاظت کنیم دارای چه اهمیتی است ؟ وارزش آن چقدراست ؟ ونسبت به ارزش آن انرژی صرف کنیم و سرمایه گذاری نمائیم .

   

    آیامیدا نید که:

    10 درصدمردم جهان در مناطق کوهستانی زندگی میکنند ؟

    50 در صد مردم جهان  از نظر آبی به آبخیزهای کوهستان چشم دوخته اند ؟

    35 درصد مردم جهان از نظرجنبه های گوناگون ) مانند: غله ، معدن ، چوب و کاغذ و…( به کوهها وابسته اند ؟

    60 در صد سطح زمین را کوهستانها تشکیل میدهند ؟

    80  در صد آب شیرین از کوهها تامین میشود ؟

    28 در صد جنگلهای جهان در مناطق کوهستانی قرار دارند ؟

    کوهها آخرین پناهگاه حیات وحش محسوب میشوند ؟

    پوشش گیاهی کوهها دارای چه منافعی هستند ؟

    کوهها چه تغییراتی در آب وهوا بوجود میآورند ؟

    محل رویش گیاهان داروئی کم یاب و باارزش هستند ؟

    با قدری تفکر و تدبر در مورد آمارها و موضوعات طرح شده در بالا درک عمیق مطلب خود بخود برای همه مشخص و آشکار میگردد که مناطق کوهستانی از چه اهمّیتی برخوردار هستند.

    قبلاَچنین میپنداشتند کوهها بخاطر دور از دسترس بودن از مناطق بی ارزش وغیر لازم میباشد وبه همان جهت کوهنوردان موقع مراجعت ازبرنامه کوهنوردی ، برای این که شهر را آلوده نکنند زباله های خود را در مناطق کوهستانی رها میکرده وسپس راهی منازل خود میشدند ، نخاله های ساختمانی را به دره ها سرازیر میکردند وچون جمعّیت جوامع انسانی محدود بود ، انسان در کنار چشمه ها ، رودها ، دریاچه ها ، جنگلها ومناطق خوش آب وهوا سکنی میگزید وکاری با مناطق دور از دسترس نداشت ولی با پیشرفت بشر و توسعه جوامع انسانی که منجر به ازدیاد جمعّیت شد ، رفته رفته انسان بدنبال یافتن مناطق جدید به دوردستها روانه گردید و همچنین با اهمّیت پیدا کردن آب بعنوان منبع اصلی حیات انسانها برای تصاحب سرچشمه آبها به کوهپایه ها روانه شد و با کشت و زرع در آن محلها ، کوهستانها اهمّیت پیدا کردند با توسعه زندگی ماشینی وآلوده شدن هوای شهرها پی به اهمّیت تغییر آب وهوا در این مناطق برد و با پیشرفت دانش محیط زیست اهمّیت وجایگاه ویژه کوهستان وتاًثیر آن بر زندگی روزمره انسانها چه آنهائی که در کوهپایه ها و چه آنهائی که کیلومتر ها از کوه دورترند و یا بهتر بگوئیم برآنهائی که اصلأ کوه راندیده اند آشکار گردید . امروزه بر همگان مشخّص گردیده که دشتها از تمام جهات بویژه برای ادامه حیات کاملاً به کوهها وابسته اند ، سرسبزی و خّرمی دشتها و یا خشک شدن دشتها به کوهها بستگی دارد بطوری که با کم شدن بارندگی برف در کوهها، بی آبی دشتهارا نابود میکند.