نور
خورشید پرتو هایی با طول موج 290 تا 1850 نانو متر (nm)
را در بر می‌گیرد. با دگرگونی فصل یا آب‌و‌هوا، ویژگی ها و نسبت های پرتوهایی كه
به سطح زمین می رسند تغییرات قابل ملاحظه ای می‌کند. طول موج های كمتر از nm
400 می‌توانندبه پوست یا چشم آسیب
برسانند. عینك های ویترینی معمولی می‌توانندبخش بزرگی از این پرتوهای بالقوه
زیانبار را حذف كنند. در شهر ها دود و مه
دود نیز چنین اثری دارند و می‌توانندپرتوهای زیان آور را – به‌ویژه در زمستان – تا
حدودی جذب نمایند (لایه نازك ابر نیز می‌توانداین پرتوها را تا حد زیادی حذف
نماید). در ارتفاعات بالا، این پرده های محافظ وجود ندارند و علاوه بر آن بازتاب
نور از روی سنگ، ریگ، برف، یخ یا آب می‌توانداثر آن را به طور قابل ملاحظه افزایش
دهد.
«
نور زدگی »
در
ارتفاعات، نور خورشید می‌تواندیك واكنش ناتوان كننده و حاد التهابی در بافت سطحی
چشم (قرنیه و ملتحمه) پدید آورد كه آن را نور زدگی یا « برف كوری » می‌نامند.
نام دوم – كه بیشتر به كار می‌رود – نام مناسبی نیست، زیرا برف با این بیماری
ارتباط غیر مستقیم دارد و اختلالات بینایی نیز جزئی و گذراست. نور خورشید در
كوهستان با مناطق آفتابی دیگر تفاوت دارد،زیرادرآن‌جا لایه اتمسفر نازكتر و هوا
رقیقتر است و پرتو فرابنفش بیشتری از آن می گذرد. 6،5 % از نوری كه به كوهستان می
تابد از نوع پرتو های فرا بنفش است، در حالی كه این مقدار در سطح دریا 2 – 1 %
است. معمولا برخورد مستقیم نور خورشید موجب نور زدگی نمی‌شود، ولی چند ساعت حضور
در محیطی كه دارای عناصر بازتاباننده‌ی سطحی است، به چشم آسیب می رساند. برف یا
یخ می‌تواندتا 85 % از پرتوهای تابیده را برگرداند، در حالی كه شنزار و كشتزار به
ترتیب 17 % و 5/2% از آنرا باز می تابانند. هنگامی كه نور باز تابیده، از پایین به
ما برخورد می‌کند ابروها، پیشانی وآفتابگیر نمی‌توانندچشم را حفظ كنند و این موضوع
نقش مهمی در تأثیر زیانبار و جمع پذیر این پرتوها دارد. قرنیه و ملتحمه در برابر
این پرتوها آسیب پذیرترند، زیرا اپیدرم شاخی یا ملانینی كه پوست را حفظ می‌کند در
آن‌ها وجود ندارد.
پرتو
فرابنفش، بخشی از طیف نا دیدنی نور خورشید است كه طول موج 200 تا 400 نانومتر
دارد. قرنیه برای طول موج های زیر nm 295 كدر است و آن‌ها را یا جذب كرده یا باز
می تاباند. طول موج های دوروبر nm 288 می‌توانندموجب متلاشی شدن پروتئین های
هسته و مرگ یاخته گردند.
نور
زدگی حاد:
قرنیه
پوشیده از یاخته های اپی تلیال است كه پس از چند ساعت تابش فرا بنفش رو به مرگ می‌روند.
سپس این یاخته ها متلاشی شده پیوستگی سطحی قرنیه از میان می‌رود. باز و بسته شدن
پلك ها، این یاخته ها را از قرنیه و ملتحمه جداكرده پایانه های عصبی قرنیه را
برهنه می سازد. تماس پلك با این اعصاب برهنه موجب پیدایش علامت هایی چون احساس
وجود شن در چشم، درد آزارنده و حساسیت به نور می‌گردد. یك حركت جزئی یا تابش نور
موجب اسپاسم غیر ارادی پلك ها و حمله حاد درد می‌شود. تحریك اعصاب قرنیه نیز موجب
تنگی رفلكسی مردمك و اسپاسم ماهیچه های مژكی شده منتهی به چشم درد و سردرد می‌گردد.
همه این علامت ها 10 – 4 ساعت پس از تماس با نور پدید می آیند. علامت های حاد
معمولاً 8 – 6 ساعت طول می كشند و بیشتر مشكلات پس از 48 ساعت فروكش می‌کنند. اگر
چه موارد شدیدتر می‌تواندبه سردرد طولانی و اختلالات بینایی به مدت چند هفته
بیانجامد.
بیماران
دچار نور زدگی معمولاً پلك های باد كرده، قرمز و گاهی تاول دار، ملتحمه متورم با
رگ های پر خون، اشكریزش فراوان، رفلكس قرنیه كند و دیررس و مردمك های تنگ دارند.
درمان
نور زدگی حاد شامل پوشاندن چشم ها و كمپرس سرد برای كاهش ناراحتی است . گشاد كردن مردمك با آتروپین
(1 %) یا هماتروپین (5 %) اسپاسم ماهیچه های مژكی را برطرف كرده حساسیت به
نور را كاهش می‌دهد. برای جلوگیری از عفونت قرنیه باید پیش از پوشاندن چشم ها، پماد
آنتی بیوتیك چشمی به آن‌ها مالید. ممكن است مسكن یا آرامبخش نیز لازم باشد.
نورزدگی
مزمن:
این
بیماری در بومیان مناطق كوهستانی و سرزمین های برف پوش و همچنین در میان كارگرانی
همچون جوشكاران كه پی در پی در معرض امواج نوری كوتاه قرار می‌گیرند،دیده شده
است. آن دسته از بومیان مناطق كوهستانی و قطبی كه دچار این بیماری می‌شوند؛ علاوه
بر التهاب مزمن ملتحمه گرفتار اختلالات بینایی و حساسیت به نور نیز می‌گردند.
ملتحمه ممكن است كشسانی و روشنی خود را از دست داده رنگدانه دار شود. در قرنیه نیز
ممكن است نواری از رسوب زرد روشن تشکیل گردد كه با شكاف میان پلك ها مطابقت دارد.
پیشگیری:
شناخت
قدرت آسیب زایی نور شدید و سپس گسترش لنزهای ضد پرتو فرابنفش، شیوع نور زدگی را تا
اندازه زیادی كاهش داده است. سالهاست كه بومیان كوهستان و قطب از این مشكل باخبرند
و روش های حفاظتی ساده ولی موثری پیدا كرده اند. اسكیموها یك تسمه چرمی، تكه ای
از چوب یا شاخ را به چشم می بندند كه شكاف هایی برای دیدن دارد و شرپاها موهایشان
را به عنوان حفاظ، جلو چشم ها و صورتشان می ریزند.
امروزه
در مقایسه با محیط كوهستان (به‌ویژه برای كوهنوردان با تجربه)، تماس های صنعتی و
اتاق های برنزه شدن علت های شایعتری برای
نور زدگی هستند. منبع پرتو فرابنفش اهمیتی ندارد بلكه شدت و مدت تماس با آن،
نخستین شاخص آسیب بافتی است.
شاخص:
عینك
های ایمنی دور بسته - كه طول موج های nm 400 - 250 را جذب كرده یا
بر می گردانند – قرنیه و ساختار های درونی چشم را از اثر ویرانگر نور خورشید حفظ
می‌کنند.
عینك
های معمولی تا اندازه ای چشم ها را از
تابش های زیانبار دور نگه می دارند ولی برای حفظ چشم در محیط های سرشار از نور
كافی نیستند. لنزهای پلاستیكی بیرنگ یا كمرنگ قدرت چندانی در حذف پرتوهای فرابنفش
ندارند. پس هنگامی كه قصد تهیه یك پوشش محافظ برای چشم داریم توجه به این جزئیات
ضروری است.
عینك‌های
آفتابی از چشم ها در برابر خیرگی (كه تیز بینی را كاهش می‌دهد)، سرخ بینی (نوعی
اختلال بینایی كه در آن همه چیز قرمز دیده می‌شود) ناشی از نور مرئی به‌ویژه نور
سبز، آماس ملتحمه (كانژنكتیویت)، نورزدگی و... كه توسط پرتو فرابنفش با طول موج
زیر 313
نانو متر و پرتو زیر قرمز با طـول موج بالای 760 نانو متر پدید می آیند ، محافظـت می‌کنند.
پس
هنگام گزینش عینک آفتابی، توجه به شیشه آن مهم است. امروزه دو ماده در ساختار
لنزها به کار می‌رود: شیشه کانی (معمولی) و شیشه آلی (رزین)
لنز
از هرگونه که باشد، باید بتواند دیدی روشن و بدون موج فراهم آورد تا چشمها خسته
نشوند، مهم‌ترین برتری لنزهای آلی این است که نشکن و سبک وزنند، گرچه پرتوهای
زیانبار (به‌ویژه فرابنفش) را به‌طورمؤثر حذف نمی‌کنند. لنزهای کانی پرتو فرابنفش را بهتر حذف می‌کنند ولی سنگین و
شکننده اند. بهترین لنزها برای کوهستان آن‌هایی هستند که هر دو رویه شان دگرگون
شده است. رویه درونی آن‌ها یک پوشش ضد باز تاب دارد که از بازتابش پرتوهای وارد
شده از کنار عینک به سمت قرنیه جلوگیری می نماید و رویه بیرونی آن‌ها در بالا و
پایین تیره تر از بخش میانی است که باید آنقدر روشن باشد که اجازه دید واضح را به
فرد بدهد.
قاب:
هنگام
گزینش قاب عینک، باید مناسبترین شکل را برای صورت خود برگزید. قاب نباید به گونه
ها ساییده شود، زیرا موجب ترک خوردگی پوست می‌شود. بینی و کنارهای صورت را نیز
باید بپوشاند تا حفاظت کافی در برابر نور بازتابیده فراهم گردد. دسته عینک باید
راحت و قابل تنظیم باشد تا ضمن حرکت، از لغزش عینک جلوگیری نماید. قاب باید سبک
وزن ولی در برابر شوک و نوسان دما مقاوم باشد.
دسته عینک باید یک بند ایمنی داشته باشد که به دور
گردن بیفتد. داشتن یک عینک یدکی ضروری است.
مدیر وبسایت : پرویز ستوده شایق